“Tôi sẽ chỉ đạo tất cả các thành viên trong nội các của mình tập hợp sức mạnh để đánh bại lạm phát và nhanh chóng giảm chi phí và giá cả”, ông Trump nói trong bài phát biểu nhậm chức.
Những lời lẽ mạnh mẽ này biểu thị nỗ lực của tổng thống Donald Trump nhằm nhanh chóng giải quyết đợt tăng giá tiêu dùng dai dẳng ở mức lịch sử sau đại dịch COVID - lý do chính khiến nhiều người Mỹ không tán thành cựu Tổng thống Joe Biden và bỏ phiếu cho ông Trump thay vì cựu Phó Tổng thống Kamala Harris.
Tổng thống Trump và các quan chức trong chính quyền mới cung cấp rất ít thông tin chi tiết về cuộc chiến chống lạm phát sắp tới, song lại nói rõ rằng sẽ sử dụng thêm đất để khoan dầu, sản xuất năng lượng nhằm giảm giá dầu và xăng.
“Chúng ta sẽ tiếp tục khoan dầu,” Tổng thống Trump nói trong bài phát biểu nhậm chức, nhắc lại câu khẩu hiệu trong chiến dịch tranh cử.
Theo AP, Bản ghi nhớ của Tổng thống Trump yêu cầu các cơ quan liên bang, trong vòng 30 ngày phải tiến hành nghiên cứu, xem xét làm thế nào để giảm chi phí nhà ở, chăm sóc sức khỏe, thực phẩm, năng lượng và thiết bị gia dụng, cùng với việc tìm cách thu hút nhiều người hơn vào lực lượng lao động.
Ông Trump có thể làm giảm giá cả cho người tiêu dùng Mỹ? Và làm như thế nào?
Các nhà kinh tế và chuyên gia chính sách công cho biết, bên cạnh việc mở đường cho việc sản xuất nhiều dầu hơn, tổng thống có thể sẽ tìm cách loại bỏ hoặc nới lỏng các quy định trong các ngành khác nhau và cắt giảm chi tiêu của chính phủ.
Joe LaVorgna, kinh tế trưởng của Hội đồng Kinh tế Quốc gia trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, người hiện giữ chức vụ kinh tế trưởng tại SMBC Nikko Securities, cho biết: “Sẽ là năng lượng, bãi bỏ quy định và giảm lãng phí trong chi tiêu của chính phủ để giải phóng các nguồn tài nguyên khan hiếm”.
Việc bãi bỏ quy định sẽ giúp làm giảm lạm phát như thế nào?
Việc bãi bỏ quy định có thể làm giảm chi phí tuân thủ các quy định về môi trường và các quy định khác của chính phủ, đồng thời đẩy nhanh tốc độ xây dựng nhà ở, nhà máy và các nguồn cung khác. Cả hai kết quả đều có thể giúp giảm giá cho người tiêu dùng.
Mark Zandi, kinh tế trưởng của Moody's Analytics cho biết, việc cắt giảm các thủ tục có thể làm giá giảm nhưng có thể mất nhiều năm để đi vào cuộc sống"và thậm chí sau đó cũng không có gì chắc chắn liệu có giúp giá cả giảm hay không".
Ông Zandi cho biết, không giống như việc bãi bỏ quy định sâu rộng đối với các ngành công nghiệp như hàng không và công ích cách đây nhiều thập kỷ, “những thay đổi về quy định hiện được xem xét đang ở ảnh hưởng hẹp hơn trước kia”.
Lạm phát đã giảm?
Lạm phát, bao gồm cả lạm phát giá xăng, đã giảm đáng kể kể từ khi đạt đỉnh vào năm 2022. Khi những căng thẳng trong chuỗi cung ứng liên quan đến đại dịch giảm bớt và nhu cầu tiêu dùng bùng nổ đã chững lại, mức tăng giá tiêu dùng hàng năm đã giảm từ mức cao nhất trong 40 năm là 9,1% vào giữa năm 2022 xuống còn 2,9% vào tháng 12/2024, cao hơn một chút so với mục tiêu 2% của FED.
Ông Trump đã nói rằng ông sẽ tiến xa hơn bằng cách thực hiện các bước để giảm giá cả. Tuy nhiên, trong một cuộc phỏng vấn với Tạp chí Time vào tháng trước, ông thừa nhận: “Thật khó để hạ bệ mọi thứ một khi chúng đã nổi lên. Bạn biết đấy, điều đó rất khó khăn.”
Trong khi đó, các nhà dự báo cho rằng các chính sách kinh tế quan trọng của Trump có thể sẽ khiến giá cả tăng cao hơn là bù đắp cho các chiến lược chống lạm phát của ông.
Hiệu ứng của thuế quan là gì?
Moody's cho biết, chẳng hạn, mức thuế cao đối với hàng nhập khẩu có thể sẽ được chuyển sang người tiêu dùng thông qua mức giá cao hơn. Việc kéo dài và mở rộng các đợt cắt giảm thuế như năm 2017 sẽ kích thích chi tiêu của người tiêu dùng và doanh nghiệp, đẩy giá cả lên cao.
Và việc trục xuất hàng triệu người nhập cư không có tư cách pháp nhân sẽ gây ra tình trạng thiếu lao động, đặc biệt là trong các ngành như nông nghiệp và xây dựng, khiến tiền lương và giá cả tăng cao.
Jeremy Mayer, giáo sư tại Trường Chính sách và Chính phủ Schar của Đại học George Mason cho biết: “Mọi thứ ông Trump đang làm đều có khả năng gây ra lạm phát cao hơn so với năm ngoái của chính quyền Biden”.
Theo ước tính của Deutsche Bank, nếu tổng thống Donald Trump quyết định đánh thuế vào hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico với mức thuế 25% vào ngày 01/02 thì lạm phát sẽ dược đẩy lạm phát từ mức 2,9% trong tháng 12/2024 lên mức 3,7% vào cuối năm 2025. Ông Trump cũng cho biết đang cân nhắc áp thêm mức thuế 10% đối với Trung Quốc vào ngày 01/2.
LaVorgna lưu ý rằng bằng cách hạn chế nhập khẩu, thuế quan sẽ làm đồng đô la Mỹ mạnh lên, điều này sẽ làm giảm giá nhập khẩu đối với các hộ gia đình và ít nhất bù đắp một phần tác động của thuế quan. Kết quả là, ông nói, nhiều công ty sẽ gánh chịu chi phí thuế.
Trong khi đó, trong mệnh lệnh hành pháp của mình, Trump đã chỉ trích “sự áp bức pháp lý chưa từng có từ Chính quyền Biden” khiến các hộ gia đình trung bình phải trả thêm chi phí hàng chục nghìn đô la.
Theo các nhà kinh tế và chuyên gia chính sách công, đây là một ví dụ về cách ông Trump có thể giải quyết lạm phát.
Theo hãng tin AP, trong số những mệnh lệnh hành pháp của tổng thống Trump có mệnh lệnh về việc sẽ mở cửa Khu bảo tồn động vật hoang dã quốc gia Bắc Cực để khoan dầu. Ông Trump đã thề sẽ giảm một nửa giá xăng bằng cách tăng nguồn cung dầu của Mỹ.
Tuy nhiên, các chuyên gia dầu mỏ cho biết, sản lượng dầu thô của Mỹ hiện ở mức cao nhất mọi thời đại và Mỹ là nhà sản xuất hàng đầu thế giới.
Và mặc dù giá đã tăng trong những tuần gần đây, Bộ Năng lượng dự đoán sản lượng sẽ tăng trong năm nay và giá dầu sẽ đạt mức trung bình 70 USD/thùng trong năm nay và 62 USD/thùng vào năm 2026.
Đó là mức thấp nhất mà các nhà sản xuất dầu cho rằng cần để kiếm được lợi nhuận tốt, tờ USA Today đưa tin.
Ngoài ra, giá dầu là do thị trường toàn cầu xác định. Robert Kauffman, giáo sư Đại học Boston, người nghiên cứu thị trường dầu mỏ toàn cầu cho biết, nếu sản lượng tăng ở Alaska hoặc ngoài khơi Mỹ làm giảm giá dầu, OPEC hoặc các nhà sản xuất khác của Mỹ có thể sẽ phản ứng bằng cách cắt giảm hoạt động khoan khai thác dầu để đẩy giá lên cao trở lại.
Bộ Năng lượng dự báo giá xăng không chì trung bình là 3,20 USD/gallon trong năm nay, thấp hơn 10 xu so với mức trung bình năm 2024 và 3 USD vào năm 2026.
Tuy nhiên, ông LaVorgna lưu ý rằng giá dầu trung bình đạt 53 USD/thùng trong nhiệm kỳ đầu tiên của tổng thống Trump – trong khi giá xăng không chì trung bình khoảng 2,60 USD/gallon – nhấn mạnh rằng vẫn còn dư địa để sản xuất bổ sung nhằm hạ giá hơn nữa.
Nhà ở
Nhà ở là nguyên nhân gây lạm phát lớn nhất trong vài năm qua, chiếm 37% mức tăng giá tiêu dùng trong tháng 12/2024. Số liệu của chính phủ cho thấy kể từ đầu năm 2021, giá nhà trung bình đã tăng 18,4% trong khi tiền thuê nhà tăng 24%.
Thủ phạm lớn nhất chính là nguồn cung nhà ở hạn chế. Theo Mayer và Hiệp hội các nhà xây dựng quốc gia, mặc dù phần lớn lý do có thể bắt nguồn từ luật phân vùng địa phương, nhưng các quy định về môi trường của liên bang cũng làm trì hoãn việc xây dựng và tăng chi phí.
Đạo luật Nước của Mỹ yêu cầu các nhà xây dựng phải có giấy phép liên bang để lấp đầy thậm chí các thủy vực nhỏ. NAHB trích dẫn một nghiên cứu cho biết, việc xin được những giấy phép như vậy có thể mất 788 ngày và chi phí trung bình là 270.000 USD.
Hiệp hội các nhà xây dựng cho biết, rộng hơn, Quốc hội có thể cải cách Đạo luật Nước sạch và Đạo luật về các loài có nguy cơ tuyệt chủng để tăng tốc độ cấp phép.
Bên cạnh việc bãi bỏ quy định, Quốc hội có thể mở rộng việc miễn giảm thuế để hỗ trợ cho việc xây dựng nhà ở giá rẻ, NAHB cho biết, đồng thời lưu ý rằng nhu cầu vượt xa nguồn cung.
Tuy nhiên, ông Zandi nói rằng mặc dù các biện pháp như vậy có thể giúp kiềm chế giá cả nhưng thuế quan sẽ làm tăng chi phí vật liệu xây dựng nhập khẩu.
Ông nói, và việc trục xuất nhiều người nhập cư sẽ làm trì hoãn việc xây dựng nhà ở, đồng thời lưu ý rằng những người nhập cư chiếm 30% lực lượng lao động trong ngành xây dựng.
Lao động
Harry Holzer, giáo sư chính sách công tại Đại học Georgetown, cho biết: Chính phủ có thể giảm chi phí bằng cách nới lỏng các quy định nhằm bảo vệ sức khỏe và sự an toàn của người lao động trong ngành nông nghiệp, sản xuất và các ngành công nghiệp khác.
Ông cho biết, chính quyền Trump cũng có thể tăng tài trợ cho việc đào tạo công nhân trong các ngành như nhà ở và sản xuất, đồng thời dỡ bỏ các hạn chế về đối tượng đủ điều kiện nhận Pell Grants, giúp sinh viên có thu nhập thấp được học đại học.
Giáo sư Holzer cho biết, các quan chức hành chính cũng có thể áp đặt các yêu cầu công việc đối với những người nhận Medicaid và tăng cường nghĩa vụ đối với những người nhận phiếu thực phẩm, làm tăng nguồn cung lao động và làm chậm tốc độ tăng lương.
Chuỗi cung ứng
Mặc dù các nút thắt trong chuỗi cung ứng liên quan đến COVID đã giảm bớt khi nhu cầu của người tiêu dùng giảm và nhân viên nhà máy, kho hàng đã quay trở lại làm việc, nhưng vẫn có những trở ngại làm tăng chi phí.
Theo Hiệp hội Vận tải Đường bộ Mỹ, cả nước cần thêm 60.000 tài xế xe tải. Sự thiếu hụt làm chậm việc giao hàng và tăng chi phí vận chuyển hàng hóa.
Trong số các biện pháp khác, chính phủ có thể nới lỏng các quy định cho phép thanh niên từ 18 đến 20 tuổi đi qua ranh giới tiểu bang để giao hàng, miễn là họ tham gia chương trình đào tạo nghiêm ngặt và sử dụng xe tải có công nghệ an toàn mới nhất, ATA cho biết.
Thiết bị gia dụng
Các thiết bị gia dụng như máy rửa chén và tủ lạnh phải đáp ứng các tiêu chuẩn về hiệu quả năng lượng để giảm nhu cầu năng lượng và giảm lượng khí thải nhà kính. Ông Mayer cho biết, chính quyền Trump có thể thực hiện các bước để hạ thấp những tiêu chuẩn như vậy.
Chăm sóc sức khỏe
Sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Trump về lạm phát cho biết sẽ nhằm vào “các hoạt động trục lợi làm tăng chi phí chăm sóc sức khỏe”. Ông Mayer chỉ ra một mạng lưới phức tạp gồm các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, công ty bảo hiểm và những người trung gian khác làm tăng chi phí.
Một nghiên cứu của Bác sĩ cho Chương trình Y tế Quốc gia kết luận rằng những công ty như vậy “thu được lợi nhuận vượt trội so với số vốn bỏ ra và rủi ro mà họ gặp phải”.
Đồng thời, trong tuần này tổng thống Trump cũng đã thu hồi lệnh của chính quyền Biden nhằm tìm cách giảm chi phí đơn thuốc cho những người thụ hưởng Medicare và Medicaid, theo The Hill.
Tổng thống Trump đưa vấn đề này vào danh sách hủy bỏ các mệnh lệnh mà ông chỉ trích là ủng hộ “các hành vi không phổ biến, cách thực hành bất hợp pháp, cực đoan và gây lạm phát”.
Thâm hụt ngân sách
Tổng thống Trump đã thành lập một bộ phận mới (Cơ quan hiệu suất chính phủ) để cắt giảm khoảng 1 nghìn tỷ USD từ ngân sách liên bang với quan điểm ngân sách ít hơn sẽ giúp thu hẹp thâm hụt và giảm nhu cầu của chính phủ đối với hàng hóa và dịch vụ, về mặt lý thuyết làm giảm áp lực lạm phát.
Nhưng đồng thời, việc kéo dài thời gian cắt giảm thuế của tổng thống Trump từ nhiệm kỳ đầu tiên của ông sẽ làm tăng thâm hụt gần 5 nghìn tỷ USD trong 10 năm, theo Ủy ban Ngân sách Liên bang có trách nhiệm.
Ông Zandi nói: “Tôi nghi ngờ rằng các chính sách của tổng thống Trump dù trong điều kiện tốt nhất cũng không có tác động thực sự đến thâm hụt ngân sách”. “Nhiều khả năng, chúng sẽ làm tăng thêm thâm hụt. Nếu vậy, sẽ làm tăng thêm lạm phát.”
