Hoa Kỳ đang tiến hành cuộc chiến thuế quan toàn cầu và Đông Nam Á có khả năng là mục tiêu tiếp theo. Tuy nhiên, Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế ASEAN mới kết thúc tại Malaysia cho thấy khối này chưa xây dựng chiến lược phối hợp để chống lại áp lực tiềm tàng từ Mỹ.
Nếu không có một mặt trận thống nhất để đối phó với các chính sách thương mại của Tổng thống Mỹ Donald Trump, mỗi quốc gia sẽ phải tự xoay xở. Điều này gây ra mối lo ngại nghiêm trọng đối với tăng trưởng kinh tế của khu vực ASEAN.
Rõ ràng các chiến thuật của chính quyền Trump đang không được thực hiện theo thông lệ. Thuế đối xứng cho mọi quốc gia trên thế giới sẽ tác động tiêu cực đến thương mại toàn cầu.
Người tiêu dùng Mỹ là những người có khả năng phải đối mặt với mức giá cao hơn. Nhưng đó không phải là mối quan tâm của Nhà Trắng, ít nhất là hiện tại. Và khi nền tảng của thương mại quốc tế thay đổi, các nền kinh tế nhỏ hơn như các nền kinh tế ở Đông Nam Á sẽ phải đối mặt với các chiến thuật ngày càng quyết liệt của ông Trump trong nỗ lực đưa lợi thế kinh tế trở lại Mỹ.
Dù khó chấp nhận, nhưng đây sẽ là điều "bình thường mới" đối với một khu vực đã quen hưởng lợi thế từ hệ thống kinh tế quốc tế được thiết lập thông qua các hiệp định thương mại và được Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) phân xử.
Hiện nay, Tổng thống Trump đang tăng thuế nhanh nhất có thể khi ông ký các sắc lệnh hành pháp. Các cuộc đàm phán kéo dài khó có thể ngăn chặn được làn sóng gia tăng các rào cản thương mại này.
Các quốc gia có thặng dư thương mại đáng kể với Mỹ, đặc biệt là Việt Nam với hơn 100 tỷ USD và Thái Lan với hơn 35 USD, có khả năng nằm trong tầm ngắm của chính quyền Trump. Ngay cả những quốc gia không có thặng dư thương mại với Mỹ, chẳng hạn như Singapore, cũng không thể đánh mất thị trường Mỹ, khi xuất khẩu sang thị trường này chiếm khoảng 9% tổng kim ngạch xuất khẩu của nền kinh tế này vào năm ngoái.
Các nhà đàm phán thương mại sẽ phải đối mặt với khả năng gần như không thể đáp ứng các quy tắc thương mại mới của ông Trump hoặc phải đối mặt với một đòn giáng mạnh tiềm tàng vào tăng trưởng của quốc gia.
Theo ông Brian P. Klein, chiến lược gia địa chính trị và kinh tế và là cựu nhà ngoại giao Mỹ, để khu vực ASEAN sử dụng hiệu quả những đòn bẩy hiện có, sẽ đòi hỏi một mức độ cam kết và phối hợp mà cho đến nay các quốc gia thành viên vẫn chưa đạt được.
Theo ông Klein, ý tưởng về một loại tiền tệ chung chưa bao giờ đạt được sức hút đáng kể mặc dù nó có thể mang lại nhiều lợi thế. Vẫn còn những rào cản, trong đó không thể không kể đến sự chênh lệch đáng kể về trình độ phát triển giữa các quốc gia, chẳng hạn như Singapore có GDP bình quân đầu người gấp 7 lần Malaysia và gấp hơn 16 lần Indonesia.
Tuy nhiên, việc tăng cường lưu thông dòng tiền nội khối ASEAN, bao gồm cả việc sử dụng công nghệ blockchain, sẽ là bước khởi đầu quan trọng. Điều này sẽ giúp thời gian thanh toán có thể được giảm xuống gần như ngay lập tức với chi phí rất thấp. Singapore đã thể hiện sự quan tâm đáng kể đến tiêu chuẩn công nghệ mới này.
Ông Klein cho rằng, các nước Đông Nam Á cũng có thể hướng tới hội nhập chặt chẽ hơn với Ấn Độ để bù đắp một số tổn thất tiềm tàng trong thương mại với Hoa Kỳ.
Quốc gia Nam Á này đang bước vào chu kỳ tăng trưởng tương tự giai đoạn mở cửa và cải cách nhanh chóng của Trung Quốc, có các ưu tiên “Make In India” có thể cản trở một số mặt hàng nhập khẩu. Tuy nhiên, chi phí lao động cạnh tranh có thể thúc đẩy các công ty Đông Nam Á chuyển một phần sản xuất sang đó.
Một cuộc chiến thương mại tiềm tàng có thể sắp xảy ra với Đông Nam Á. Trừ khi ASEAN có thể hành động thống nhất để giảm thiểu những tác động tồi tệ nhất, khu vực này có thể sẽ phải chấp nhận tăng trưởng chậm hơn trong nhiều năm tới.
