Hoàn thiện hệ thống chuẩn mực kế toán công phù hợp với thông lệ quốc tế

Khái quát hệ thống Chuẩn mực kế toán công quốc tế (IPSAS)

Hệ thống Chuẩn mực kế toán công quốc tế được soạn thảo bởi Ủy ban Chuẩn mực kế toán công quốc tế (IPSASB), thuộc Liên đoàn Kế toán Quốc tế (IFAC). IPSAS được thiết kế để cải thiện chất lượng và tính minh bạch của báo cáo tài chính trong khu vực công, qua đó nâng cao trách nhiệm giải trình và quản lý tài chính công. IPSASB ban hành các IPSAS trong đó đề cập đến việc báo cáo tài chính trên cơ sở kế toán dồn tích và cơ sở kế toán tiền mặt. IPSAS theo cơ sở kế toán dồn tích dựa trên Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) do Ủy ban Chuẩn mực kế toán quốc tế (IASB) ban hành.

IPSASB đã xây dựng và ban hành các chuẩn mực kế toán cho khu vực công từ năm 1997. Trong quá trình triển khai áp dụng, hệ thống IPSAS cũng đã trải qua nhiều lần sửa đổi, bổ sung. Hệ thống IPSAS tính đến thời điểm hiện nay được cập nhật qua Bảng 1.

Hoàn thiện hệ thống Chuẩn mực kế toán công Việt Nam

Để hệ thống VPSAS phù hợp với thông lệ quốc tế, thời gian tới, VPSAS cần hoàn thiện theo hướng sau:

Thứ nhất, trước mắt tiếp tục xây dựng, công bố chuẩn mực kế toán công Việt Nam. Theo kế hoạch tại Đề án thì trong giai đoạn thứ nhất, Bộ Tài chính sẽ công bố 4 đợt chuẩn mực. Hiện nay, Bộ Tài chính đang triển khai xây dựng dự thảo các chuẩn mực đợt 4, dự kiến công bố trong năm 2025. Các chuẩn mực dự kiến đợt 4 bao gồm: Chuẩn mực số 35- Báo cáo tài chính hợp nhất; Chuẩn mực số 36- Các khoản đầu tư vào công ty liên doanh, liên kết; Chuẩn mực số 37- Các thoả thuận chung; Chuẩn mực số 38- Thông tin về lợi ích trong các đơn vị khác; Chuẩn mực số 40- Hợp nhất khu vực công. Các chuẩn mực này được xây dựng trên cơ sở các IPSAS tương ứng. Các chuẩn mực đợt 4 theo dự kiến là cơ sở để Bộ Tài chính nghiên cứu, hoàn thiện hướng dẫn kế toán hợp nhất tại các đơn vị kế toán cấp trên trong khu vực công. Các VPSAS dự kiến ban hành đợt 4 dựa trên các IPSAS sau:

- IPSAS 35- Báo cáo tài chính hợp nhất: IPSAS 35 được soạn thảo dựa trên Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) số 10. Mục đích của chuẩn mực này nhằm đề ra những nguyên tắc trong việc lập và trình bày báo cáo tài chính hợp nhất khi một đơn vị kiểm soát một hoặc nhiều đơn vị khác.

- IPSAS 36- Các khoản đầu tư vào liên doanh, liên kết: IPSAS 36 được soạn thảo dựa trên Chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS) số 28- Các khoản đầu tư vào liên doanh, liên kết. Mục đích của chuẩn mực này nhằm quy định về kế toán đối với các khoản đầu tư vào đơn vị liên kết và liên doanh và đề ra các yêu cầu đối với việc áp dụng phương pháp vốn chủ sở hữu khi kế toán các khoản đầu tư vào đơn vị liên kết và liên doanh. Đơn vị lập và trình bày báo cáo tài chính trên cơ sở kế toán dồn tích phải áp dụng chuẩn mực này để kế toán các khoản đầu tư vào đơn vị liên kết và liên doanh.

- IPSAS 37- Các thoả thuận chung: IPSAS 37 được soạn thảo dựa trên IFRS số 11- Các thoả thuận chung. Mục đích của chuẩn mực này nhằm quy định những nguyên tắc báo cáo tài chính đối với các đơn vị có lợi ích trong các thỏa thuận đồng kiểm soát (tức là các thỏa thuận chung). Các thoả thuận chung được phân loại thành hoạt động chung hoặc liên doanh. Trong hoạt động chung, các bên tham gia thỏa thuận có quyền đối với tài sản và nghĩa vụ đối với các khoản nợ liên quan đến thỏa thuận. Trong liên doanh, các bên tham gia thỏa thuận có quyền đối với tài sản ròng của thỏa thuận.

- IPSAS 38- Thông tin về lợi ích trong các đơn vị khác: IPSAS 38 được soạn thảo dựa trên IFRS số 12- Thông tin về lợi ích trong các đơn vị khác. Mục đích của chuẩn mực này nhằm quy định đơn vị phải trình bày các thông tin cho phép người sử dụng báo cáo tài chính của mình có thể đánh giá: (1) Bản chất và các rủi ro liên quan đến các khoản lợi ích của đơn vị trong các đơn vị khác như đơn vị chịu kiểm soát, các thỏa thuận chung,…; (2) Ảnh hưởng của những khoản lợi ích đó đến tình hình tài chính, kết quả hoạt động và luồng tiền của đơn vị.

- IPSAS 40- Hợp nhất khu vực công: IPSAS 40 được soạn thảo dựa trên IFRS số 3- Hợp nhất kinh doanh. Mục đích của Chuẩn mực này là tăng cường tính phù hợp, trình bày trung thực và khả năng so sánh của thông tin mà đơn vị báo cáo trình bày trên báo cáo tài chính của mình về hợp nhất khu vực công và ảnh hưởng của các giao dịch hợp nhất.

Thứ hai, cập nhật hệ thống chuẩn mực kế toán công Việt Nam phù hợp với hệ thống chuẩn mực kế toán công quốc tế hiện hành. Sau khi hoàn thành công bố 4 đợt VPSAS theo kế hoạch của đề án, Bộ Tài chính cần thực hiện đánh giá lại hệ thống chuẩn mực đã ban hành và có hướng nghiên cứu, sửa đổi, cập nhật hệ thống VPSAS để đảm bảo phù hợp với thông lệ quốc tế. Theo đó, cần nghiên cứu các chuẩn mực mới thay thế các chuẩn mực đã ban hành như nghiên cứu IPSAS 47-Doanh thu để ban hành VPSAS tương ứng, thay thế cho các VPSAS về doanh thu, gồm VPSAS 9, VPSAS 11 và VPSAS 23; nghiên cứu IPSAS 45- Bất động sản, nhà xưởng, thiết bị để ban hành VPSAS tương ứng thay thế cho VPSAS 17.

Thứ ba, căn cứ tình hình, điều kiện về cơ chế tài chính, chính sách trong khu vực công để nghiên cứu, đánh giá và lựa chọn các chuẩn mực sẽ ban hành trong giai đoạn tiếp theo, đảm bảo phù hợp với hệ thống chuẩn mực kế toán công quốc tế. Một số chuẩn mực có thể nghiên cứu lựa chọn như: IPSAS 18- Báo cáo bộ phận; IPSAS 22- Trình bày Thông tin tài chính về Khu vực Chính phủ chung; IPSAS 42- Phúc lợi xã hội…

Việc hoàn thiện các Chuẩn mực kế toán công Việt Nam là cần thiết trong điều kiện hiện nay, giúp tạo ra một môi trường pháp lý quan trọng cho lĩnh vực kế toán Nhà nước, góp phần quản lý, quản trị ngày càng tốt hơn nền tài chính quốc gia ở cả tầm vĩ mô và vi mô.

Tài liệu tham khảo

1. Bộ Tài chính (2021), Quyết định 1676/QĐ-BTC ngày 01/9/2021 công bố 5 chuẩn mực kế toán công Việt Nam đợt 1;
2. Bộ Tài chính (2022), Quyết định 1366/QĐ-BTC ngày 06/7/2022 công bố 6 chuẩn mực kế toán công Việt Nam đợt 2;
3. Bộ Tài chính (2024), Quyết định 1351/QĐ-BTC ngày 14/6/2024 công bố 5 chuẩn mực kế toán công Việt Nam đợt 3;
4. Bộ Tài chính (2019), Quyết định 1299/QĐ-BTC ngày 31/7/2019 phê duyệt “Đề án công bố hệ thống chuẩn mực kế toán công Việt Nam”;
5. IPSASB (2018), Handbook IPSAS 2018;
6. IPSASB (2024), Handbook IPSAS 2024.